Yumurta dondurma ve Tüp Bebek tedavisinin aşamalarından biri de yumurta toplamadır. Bu yazımızda OPU (Oocyte Pick Up) olarak da adlandırılan yumurta toplama işleminin ne olduğundan, nasıl yapıldığından, öncesinde ve sonrasında nelere dikkat edilmesi gerektiğinden bahsedeceğiz.

Yumurta Toplama İşlemi

Hormon içerikli ilaçlar kullanarak büyütülen yumurtaların uygun boyuta ulaşıp ulaşmadığı ultrason ve kan testleriyle ölçümlenir. İlaç kullanmaya başlanılmasının ardından geçen 10’uncu ya da 12’nci günde foliküller uygun boyuta ulaştığında hCG veya GnRH agonist (çatlatma iğnesi) verilir.

OPU, oosit toplama ya da yumurta toplama işlemi, büyüyen yumurtaların çatlatma iğnesi (ovulasyonun tetiklenmesi) sonrası toplanmasıdır. Genellikle, çatlatma iğnesinden 34-36 saat sonra gerçekleştirilir. Zamanlamada hassas olunmalıdır zira OPU’nun erken ya da geç yapılması durumunda birtakım risklerle karşılaşabilinir.

Yumurta dondurma da Tüp Bebek tedavisi de aşamalı olarak ilerlenen yöntemlerdir. Her iki yöntemde de ortak uygulanan aşamalardan biri yumurta toplama işlemidir. Diğer aşamalara kıyasla daha kısa sürede tamamlanan bir aşama olsa da yumurta toplama işlemindeki başarı, tüp bebek başarısını etkiler.

Dolayısıyla bu işlemin kritik bir öneme sahip olduğunu söylemek mümkündür. Öte yandan OPU’da en uygun tekniğin kullanılması, muhtemel komplikasyonların önüne geçilmesinde ve yumurtaların sayıca artırılmasında önem taşır.

Yumurta toplama işlemi, yumurta dondurma ve tüp bebek fiyatları paketine dâhil bir işlem olduğundan bu işlem için hastalardan ek bir ücret talep edilmez.

Yumurta Toplama İşlemi Nasıl Yapılır?

İlk uygulandığı zamanlarda, yaklaşık 40 yıl öncesinde, laparoskopi ile yapılan OPU, bugün transvajinal ultrason kullanılarak yapılır. Buna karşın yumurtalıkların pelvis dışında olduğu gibi tehlikeli durumlarda hekim, işlemi transabdominal ultrasonografiyle yapmayı da uygun görebilmektedir.

İşlem ameliyathane koşullarında ve hasta anestezi (sedasyon ya da genel) altındayken yapılır. İşlem yaygın olarak tercih edilen transvajinal ultrasonla yapılıyorsa önce spekulum uygulaması, sonra steril bir solüsyonla rahim ağzı ile vajinal bölge temizliği yapılır. Daha sonra yumurtalıklar vajene yerleştirilmiş ultrason probu ile görüntülenir. Üstüne jel sürülmüş, steril bir kılıf içerisinde olan ultrason probuna steril iğne kılavuzu da takılıdır.

OPU, toplanacak yumurta sayısına göre değişmekle birlikte, yaklaşık olarak 15 ila 30 dakika aralığında sürer. Yumurta toplama, foliküllerdeki sıvının aspire edilmesidir. Bu işlem yumurtalığa ulaştırılan iğne ile 10 mm’den büyük her folikülün tam ortası hedeflenerek yapılır. Aspire edilmiş folikül sıvısı, fiziksel şartlardan etkilenmemesi için derhal embriyoloğa ulaştırılır.

Inkubatörde birkaç saat bekletildikten sonra yumurtalar gerekli işlemler için temizlenir, olgunluk aşaması mikroskop altında değerlendirilir ve hazırlanır.  Mevcut sağlıklı ve olgun yumurtalar sıvıdan ayrılarak ayrı bir kaba aktarılır. Olgunluk, yumurtanın bir sonraki aşama dölleme için gerekli olan önemli özelliğidir.

Hasta işlem sonrası uyandığında toplanan yumurta sayısı kişiye iletilir.

Yumurta Toplama İşlemi Öncesi Dikkat Edilmesi Gerekenler

• Yumurta toplama işlemi, hasta aç ve susuzken gerçekleştirilir. Bu nedenle hastanın işlem öncesi en az 6-8 saat süresince bir şey yiyip içmemiş olması gerekir. Ayrıca, bir gece önce yenilen yiyeceklerin gaz yapıcı özellikte olmamasına dikkat edilmelidir.
• İşlemin yapılacağı merkeze 30-60 dakika öncesinde gelinmelidir.
• İşlem öncesi duş alınmasında sakınca yoktur ancak kozmetik ürünler kullanılmamış olmalıdır.
• İşlem transvajinal ultrasonla yapılıyorsa yumurtalıklara daha rahat ulaşılması ve mesanenin göreceği zararın indirgenmesi amacıyla işleme mesane boşken başlanır. Dolayısıyla hastalar işlem öncesinde mesanelerini boşaltmış olmalıdır.
• Yumurta toplama işlemi öncesinde cinsel perhiz gerekli değildir. Bununla birlikte OPU, Tüp Bebek tedavisi kapsamında yapılıyorsa aynı gün baba adayından sperm örneği de alınacağından sperm kalitesinin düşmemesi için en az 3 gün cinsel perhizkuralına uyulmalıdır.
• İşlemin yapılacağı merkez tarafından işlem öncesinde yakın tarihli Hepatit ve HIV testlerinin ibraz etmesinin isteneceği de unutulmamalıdır.

Yumurta Toplama İşlemi Sonrası Dikkat Edilmesi Gerekenler

(!) Yumurta toplama işlemi süresince ve sonrasında nadiren de olsa birtakım komplikasyonlar gelişebilir. Bu komplikasyonlar enfeksiyon oluşması, OHSS, kanama, karın ağrısı ve anesteziye bağlı komplikasyonlardır. Bu riskler, işlemi gerçekleştiren hekimin mesleki yeterliliği ve verdiği antibiyotik vb. ilaçlarla en aza iner.

(!!) Hasta; yüksek ateş, devam eden bulantı ve kusma, ishal, bilinç kaybı, aşırı halsizlik, nefes darlığı, karında şiddetli ve azalmayan ağrı ile gerginlik ve şişlik, ani kilo artışı, idrar yapamama ya da çeşitli idrar problemleri yaşarsa vakit kaybetmeden tüp bebek uzmanına başvurulmalıdır.

• OPU’nun bitmesinin ardından hastalar işlemin yapıldığı merkezde 2 saat süresince müşahede altında tutulur. Bu süre zarfında sulu gıdalar verilen hasta; bulantı, şiddetli ağrı, yoğun kanama vb. herhangi bir sorun yaşamıyorsa ve idrara çıkmışsa devam edecek işlemler için gerekli bilgi verilip, ilaçları anlatıldıktan sonra hasta taburcu edilir.
• Taburcu edilen hastalar ilk 24 saat boyunca araba kullanmamalıdır. İşlemden asgari 2 saat sonra özel araçla şehir içi seyahati, asgari 6 saat sonra da araç veya uçakla şehirler arası seyahat yapılabilir.
• Yumurta toplama işlemi akabinde gelişen karın ağrısı, yaşanması beklenen bir durumdur. Bu ağrıyı gidermek için hastalar, hekim önerisi doğrultusunda ağrı kesici ilaçlar İlaçların etkisiyle ağrılar genellikle kısa süre içerisinde ortadan kalkar. Benzer şekilde gaz sancısı da yaşanabilir. Bu sancının da birkaç gün içinde geçmesi beklenir.
• Nekahet döneminde hastaların bol bol çorba gibi sıvı ve protein zengini gıdalar tüketmesi gerekir. Ayrıca kahveden ve çaydan, bisküviden; acı, yağlı ve ekşi gıdalardan sakınması tavsiye edilir.
• Hekim tarafından verilen ilaçlar düzenli bir şekilde kullanılmalıdır.
• Herhangi bir komplikasyon yoksa hastaların yumurta toplama işleminden bir gün sonra sosyal hayatına devam etmesinde sakınca yoktur.

Yumurta Toplama Sonrası Kanama

OPU sonrası âdet kanamasından daha az yoğunlukta, koyu renkli kanama (lekelenme şeklinde) görülmesi normaldir. Kanama artışa geçerse ya da açık kırmızı renkte olursa hekime başvurulmalıdır. Embriyo transferi yapılmayacaksa ya da işlem yumurta dondurma kapsamında yapılmışsa hastaların işlemden 7-14 gün sonra adet görmesi beklenir. Bu süre hastaya göre değişkenlik gösterebilir ve her zamankinden daha sancılı ya da yoğun olabilir.

Yumurta Toplama Sonrası Cinsellik

OPU’nun akabinde kasık ağrısına yol açması kuvvetle muhtemel olduğundan hastalar cinsel birliktelik yaşamamalıdır. Ne zaman cinsel birliktelik yaşanılabileceği konusunda hekime danışılmalıdır zira her hastanın hikâyesi birbirinden farkıdır. İşlem Tüp Bebek tedavisi kapsamında yapılmışsa bir sonraki aşama embriyo transferi olduğundan cinsel perhiz süresi uzatılmalı, gebeliğe kadar devam ettirilmelidir.