Eğer hamilelik yoksa, rahim dokusu her ay düzenli olarak yenilenir ve hamileliğe hazırlanır. Bu da kadınlarda âdet dönemi olarak adlandırılır. Bu süreç doğurganlığın en önemli süreçlerindendir. Bazı durumlarda rahimde şekil bozuklukları görülebilir.

Genellikle doğuştan olsada, sonradan oluşan şekil bozuklukları da vardır. Rahimde şekil bozukluğu olması, hamile kalmayı zorlaştırabilir ya da düşük yapmaya neden olabilir. Bu yüzden rahimde şekil bozukluğu olan kadınların, hamile kalmadan önce teşhis alması önemlidir. Ne yazık ki rahim şekil bozukluğu, fazlaca belirtisi olan bir durum değildir, bu yüzden de zor teşhis edilir.

Kısırlığa eşlik eden problemlerden biri de rahim şekil bozukluğudur. Rutin muayene ve ultrasonografide rahim şekil bozukluğu fark edilmeyebilir. Şüpheli rahim şekil bozukluklarının tanısı için rahim filmi (HSG), manyetik rezonans görüntüleme (MRI) ya da 3 boyutlu ultrasonografi yapılması gerekir. Son yıllarda gelişen 3D ultrason teknolojileri ile de birçok rahim şekil bozukluğuna teşhis koymak mümkündür. Tanısı konmamış rahim şekil bozukluklarında hamile kaldığında düşük ya da erken doğum riski yüksektir.

Rahim Şekil Bozukluğu

Normal bir rahim, ters armut şeklindedir. Bu ters armut şeklinde herhangi bir değişiklik olması rahmin fonksiyonlarını etkiler. Bu bozukluk birkaç farklı şekillerde görülebilir.

En nadir görüleni Agenezi’dir. Agenezi rahmin ya çok küçük olduğu ya da hiç olmadığı durumlara verilen isimdir. Uterus Didelphys diye tabir edilen durumda ise hastada iki rahim vardır. Çok nadir de olsa bu hastalarda iki vajina olduğu da görülmüştür. İki rahim olduğu durumda kişiler normal bir şekilde hamile kalabilirler.

Unicornuate uterus durumunda, rahim normal bir rahmin yarısı kadardır ve tek bir fallop tüpüne bağlıdır. Bu durumda olan rahim için tek boynuzlu rahim ifadesi kullanılır. Tek boynuzlu rahme sahip olan kadınlar için hamile kalmak mümkündür fakat düşük riski daha fazladır.

Bazı durumlarda ise rahim kalp şeklinde olabilir ve tıpta Bicornuate uterus olarak adlandırılır. Görünümü yüzünden iki boynuzlu rahim olarak da adlandırılabilir. Bu şekil bozukluğu düşük yapma riskini arttırır. Kalp şekli gibi bir girinti yerine tepede bir çıkıntı varsa buna kavisli uterus adı verilir. Hamileliği zorlaştırmadığı gibi herhangi bir risk de oluşturmaz.

Rahim Şekil Bozukluğu Belirtileri

Rahim şekil bozuklukları doğuştan olur ve agenezi vakaları dışında genellikle belirti vermez. Rahim şekil bozukluğunun vajen yapısal bozuklukları ile beraber olması sık görülen bir durumdur. Aşağıdaki belirtiler varsa, doktora başvurmakta fayda vardır:

• Âdet görememe
• Âdet döneminde ağrı
• Âdet dönemi dışında karın ve kasıklarda şiddetli ağrı
• Tekrarlayan düşükler
• Erken doğum
• Rahim ağzı yetmezliği gibi durumlar görülüyorsa, rahim şekil bozukluğu olabileceğini düşünmek gerekir.

Tüm bu belirtiler önemlidir, fakat âdet görememe kısmını özellikle iyi değerlendirmek gerekir. Genç kadınlarda âdet döneminde kanın vücuttan dışarı atılacağı kanallar kapalı ise adet kanı dışarı atılamaz ve sancılar görülür. Bu durum aylarca devam ederse ciddi tıbbi sorunlarla karşılaşılabilir. Eğer âdet kanaması olmadığı halde kasıklarda ve karında ağrı varsa, özellikle ilk kez adet görecek yaşlarda olan kadınların, derhal doktora giderek muayene olmasında fayda vardır.

T Şeklinde Rahim

T şeklinde rahim, doğuştan gelen rahim bozukluklarındandır. Rahmin iç boşluğunun normalden daha dar ve T şeklinde olduğu durumdur. Bu durumda rahim yan duvarları çok kalındır. Bu durumda hamile kalmak zordur ve hamile kalanların yaklaşık %70’e yakını düşük yapar. Bazen de hamile kalındığında, embriyo fallop tüplerinde gelişme gösterir ve dış gebelik olur. Teşhisi için rahim filmi (HSG), 3 boyutlu ultrason ya da histeroskopi kullanılabilir. Histeroskopik yöntemle kalın olan rahim yan duvarlarının açılarak rahim iç boşluğunun genişletilmesi sonrası sağlıklı bir şekilde hamile kalarak doğum yapmak mümkündür.

T Şeklinde Rahim Ameliyatı

T şeklinde rahim ameliyatı histereskopi denilen yöntemle yapılır. Histereskopi yönteminde vajenden rahim içine girilerek rahim boşluğu yan duvarlar kesilerek genişletililir. Yaklaşık 20 dakika süren, kolay bir işlemdir. İşlem sonrasında çekilen rahim filminde genişlemiş olan rahim filmi görülür. Bu ameliyatı olup iyileşme sürecini tamamlayan hastalar hamile kalabilir ve sağlıklı çocuk sahibi olabilirler.

Y Şeklinde Rahim

Y şeklinde rahim, yukarıda bahsettiğimiz gibi Bicornate Uterus olarak da adlandırılır. Doğuştan gelen bir bozukluktur. Normalde kız çocukları anne karnındayken, rahim iki parça halindedir ve bir noktada birleşir. Bu birleşmeden sonra ortadaki duvar kaybolur ve rahim normal şeklini alır. Bazı durumlarda aşağıdan birleşme olsa da yukarıdan tam birleşme olmaz. Bu da rahim boşluğunun Y şeklinde olmasına neden olur.

Y şekli, Septate Uterus adlı bozuklukta da belirgindir. Septate Uterus’un Bicornate Uterus’dan farkı, oluşma biçimidir. Septate Uterus bozukluğunda, rahmin ortasındaki duvar alttan kaybolmuş fakat üst kısımdan kaybolmamıştır. Bu yüzden sanki iki rahim varmış gibi bir görüntü olabilir. Teşhis 3D ultrason, rahim filmi (HSG) ya da histerektomi ile yapılabilir.

Y şeklinde rahimin teşhisi, Septate ve Bicornate Uterus birbirlerine çok benzedikleri için, zor olur. İkisini birbirinden ayırmak için histeroskopi ve laparoskopi yapılabilir. Laparoskopi ile rahmi dışarıdan görmek mümkün olur. Septate Uterus bozukluğunda rahim dışarıdan normal görünür. Bicornate bozuklukta ise dışarıdan bakıldığında rahim kalp şeklindedir. Bu iki bozukluğu birbirinden ayırmak önemlidir; çünkü ikisi için de yapılacak olan düzeltme işlemi farklıdır.

Bu bozukluklar kısırlığa yol açmaz. Bu yüzden hastalarda hamile kalmadan önce teşhis edilmesi zordur. Yalnızca hamile kaldıktan sonra düşük ya da erken doğum yapma riskini arttırır. Bazı durumlarda tesadüfen fark edilebilir ve herhangi bir hamilelik yaşanmadan düzeltilebilir.

Y Şeklinde Rahim Ameliyatı

Eğer bicornate uterus bozukluğu görülüyorsa, nadiren seçilmiş vakalarda rahim ameliyatla (Strassman Metroplasty) adı verilen bir teknikle düzeltilir. Bu ameliyatla rahmin Y şekli düzeltilir ve yeniden armut şekli verilir. Eğer kişide Septate Uterus bozukluğu varsa, bu durumda histerektomi ile rahme girilerek, rahmin içinde kalmış olan orta hat kesilir ve rahim şekli düzeltilir. Oldukça basit bir işlemdir.

Yukarıda da belirttiğimiz gibi Y şeklinde rahim hamileliğe engel olmaz, ama düşük ve erken doğuma neden olur. Ameliyattan sonra kişiler rahatlıkla hamile kalabilirler ve tedavi sayesinde düşük yapma ya da erken doğum riskini de azaltmış olurlar. Burada erken doğuma ve düşüğe neden olan temel şey, rahimde yeterince yer olmamasıdır. Hamileliğin 3. 4. Veya 5. Ayında düşük gerçekleşebilir. Erken doğumlarda bu hastalarda sık görülür. Bu bozuklukların erken teşhis edilerek tedavi edilmesi gerekir.

Genel olarak rahim şekil bozuklukları hastalar hamile kalmak isteyene ya da hamile kalana kadar fazla semptom göstermezler. Hamile kaldıktan sonra T şeklinde rahim ya da Y şeklinde rahim gibi şekil bozukluklarının tespit edilmesi ise, hastalar için fiziksel ve psikolojik olarak daha zor atlatılacak süreçlerin yaşanmasına yol açabilir. Bu yüzden düzenli jinekolojik muayeneye gitmek; hamile kalamama ve düşük yapma gibi semptomlar varsa, mutlaka ertelemeden doktora görünmek ve rahim şekil bozukluğu olabileceğini akılda tutmak gerekir. Doğru tedavilerle rahatlıkla hamile kalmak ve sağlıklı bebekler dünyaya getirmek mümkündür.

Sıkça Sorulan Sorular

Rahim şekil bozukluğu gebeliğe engel mi?

Rahim şekil bozukluğu her zaman gebe kalmaya engel değildir. Ancak düşük ve doğrudan gebeliği önleyici etkileri bulunur. Gebeliğe engel olup olmayacağı, şekil bozukluğun türü ve seviyesi ile ilgilidir.

Rahim şekil bozukluğu adet düzensizliği yapar mı?

Rahim hiç oluşmadı ise genç kızlıktan sonra kişi hiç adet olmaz. Vajen çıkışı kapalı ancak rahim varsa adet olmaz ancak adet zamanlarında ağrılar olabilir. Diğer rahim şekil bozuklukları genellikle adet döngülerini etkilemez veya gebelik oluşana kadar herhangi bir bulgu vermeyebilir. Rahim şekil bozuklukları gebeliği zorlaştırdığı gibi, bazı durumlarda düşüklere yol açabilir.

Rahim şekil bozukluğu ağrı yapar mı?

Rahim şekil bozuklukları genellikle ağrılı adet dönemine neden olmaz.

Rahim şekil bozukluğu tedavi edilmezse ne olur?

Rahim şekil bozuklukları, özellikle ileri derece bozukluklar, gebe kalamama, düşük gibi problemlere yol açabilir. Tedavi edilmemesi halinde gebe kalmada zorluk, tekrarlayan düşükler ve uzun süreli adet görememe durumları gözlemlenebilir.